Kazakların Altaylardan Anadolu’ya Uzanan Göçü
Kazakların Altaylardan Anadolu’ya Uzanan Göçü
Doç. Dr. Abdulvahap Kara
Bu yazımızda, Doğu Türkistan`dan ve Afganistan`dan Türkiye yapılan Kazak Türkleri`nin göçlerini ele alacağız. Bu göçlerden özellikle Doğu Türkistan Kazaklarının göçünün birden ve doğrudan yapılmadığını, aşama aşama türlü sıkıntılardan sonra gerçekleştiğini göstermeye çalışacağız. Türkiye`de sayıları tahminen yaklaşık 15 bini bulan Kazak Türkleri elli yıldan fazla bir zaman önce göç ederek gelmişlerdir. İstanbul, Ankara, İzmir, Manisa, Niğde, Konya ve Kayseri gibi şehirlerde yaşayan Kazakların ilk yerleşim birimlerinden birisi Zeytinburnu`dur. Bu açıdan, Kazak Türkleri`nin göçünün de konuşulduğu bu göç sempozyumunun Zeytinburnu Belediyesi tarafından düzenlenmiş olması Kazaklar için ayrı bir mana taşımaktadır.
Burada belirtilmesi gereken bir husus, Kazak Türkleri ile Slav ırkından Kazaçi ve Kozaklar olarak da isimlendirilen Osmanlıya karşı Doğu Anadolu ve Kafkaslarda Rusya ordusunda savaşmış olan hristiyan Kazaklarla karıştırılmamalıdır. Türkiye Kazaklarının tarihinde 16 Aralık 1991 günü bir dönüm noktasıdır. Çünkü, bu günde, Kazakistan bağımsızlığına kavuşmuştur. Böylece, dil, din ve kültürlerini korumak için göç eden Kazakların anavatanları ile ilişki kurmasının önünde hiçbir engel kalmamıştır. Hatta, bazı Kazak aileleri eski vatanlarına geri göç etmektedir.
Diğer yandan Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev`in dış politikasında da yurt dışındaki Kazaklara özel bir yer verilmektedir. Bu durumda, Türkiye`de Kazaklar, iki kardeş ülkenin kültürel ilişkilerinin gelişmesinde önemli katkılar sağlayabilecek konumda olduğunu söyleyebiliriz. Doğu Türkistan Kazakları`nın Göçten Önce Yaşadığı Coğrafya: İlginçtir, Türkiye`deki Kazakların çoğunluğunun göç hareketinden önce yaşadıkları coğrafya, Kazakistan sınırları içinde değil, bugün Çin Halk Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan Doğu Türkistan Uygur Özerk Bölgesinin kuzeyinde kalan topraklardır. Halen bu bölgede 1.5 milyon civarında Kazak Türkü yaşamaktadır.
KAZAKLAR NİÇİN TÜRKIYE’Yİ SEVİYOR
Mimar Sinan Üniversitesi Öğretim Görevlisi Doç.Dr. Abdülvahap Kara sözlerine ‘Demokrat Parti’nin 67. kuruluş yıl dönümü’ ile ilgili kendi gelen mesajı görünce ‘mutlaka bu toplantıya katılmalıyım’ diyerek buraya geldiğini belirterek ” biz Kazak Türklerinin Türkiye’ye gaziantep escort gelmesinde en büyük rolü Rahmetli Adnan Menderes üstlenmiştir. 1940’lı yıllarda göç esnasında atalarımıza Amerika’dan yerleşim talebi gelmesine rağmen, atalarımız ‘Türkiye’den başka yere gitmeyiz’ demişlerdir. Türk gaziantep escort Kültürünü devam ettirmek adına bu kararı almışlar ve 13 Mart 1952 yılında Adnan Mederes’in Bakanlar kurulu kararı ile biz buraya İskanlı Göçmen olarak gelmişiz. Bugün Türkiye’de yaşayan Kazakistanlılar erotik film izle Adnan Menderes’e ve Türkiye’ye şükranını sunuyor. Sadece burada yaşayan Kazakistanlılar değil, Kazakistan’da yaşayan kazaklarda bugün Türkiye’ye şükranlarını sunuyor çünkü 1991 yılında Kazakistan bağımsızlığını ilan ettiğinde onu tanıyan ilk ülke Rahmetli Turgut Özal’ın önderliğindeki Türkiye olmuştur. Bu anlamdan Kazak Halkının Türkiye’ye karşı ayrı bir sevgisi vardır. Bu sevginin oluşmasında hiç şüphesiz en büyük pay, Rahmetli Adnan Menderes ve Turgut Özal’indır” şeklinde konuştu.
ҚАЗАҚ ЕЛІ ОСЫДАН ЖИЫРМА ЖЫЛ БҰРЫН ЕҢ ОПТИМИСТ САЯСИ САРАПШЫЛАР БОЛЖАЙ АЛМАҒАН ТАБЫСТАРҒА ҚОЛ ЖЕТКІЗДІ
1991 жылы алпауыт КСРО құрамындағы республикалардың тәуелсіздіктерін жариялауы әлемде тосын оқиға ретінде бағаланды. Ол дүрбелең уақытта ешкім КСРО ыдырайды және құрамындағы мемлекеттер егемен елдер болады деп ойламаған еді. Тіпті, кеңестану (советология) ғылымының мамандары үшін де бұл күтілмеген оқиға болғаны хақ. Джон Хопкинс университетінің профессоры Чарльз Л.Фэрбанк 1993 жылы «Washington Times» газетіне берген сұхбатында «барлығымыз қателестік» деп мәлімдеді. Мақала авторы Арнольд Бейхман болса, кеңестанушылардың ешқайсысының КСРО-ның кенет ыдырауын болжап біле алмағанын атап көрсетті. Ол, оның үстіне, келесі бір мақаласында америкалық әлеуметтік ғылымдар саласы мамандарының қалайша мұндай үлкен қателік жібергендіктерін және неліктен кеңестік империяның күйрейтінін дәл уақытында болжай алмағандықтарын зерделеуде екенін көлденең тартты.
EN MUTLU KAZAK DİYASPORASI: TÜRKİYE KAZAKLARI
{jcomments on}
Doç. Dr. Abdulvahap Kara*
10.000 ile 15.000 arasında olduğu tahmin edilen Türkiye’deki Kazak Türkleri, Türkiye’ye ilk olarak 1952 yılının sonlarına doğru gelmeye başladılar. Çin’in Doğu Türkistan bölgesinden Türkiye’ye yapılan bu göç birkaç safhada gerçekleşti. Çin’in Kuomintang Hükümeti’nin Doğu Türkistan Genel Valisi Sheng Shi Tsai’a isyan eden Kazakların bir kısmı 1941 yılında Tibet üzerinden Hindistan’a iltica etti. Bunlara Elishan Elifoğlu ile Zayıf Teyci liderlik etti. Bu grup on yıldan fazla bir zaman Hindistan ve Pakistan’da yaşadı.
TÜRKİSTAN TÜRKLERİNİN KURTULUŞ SAVAŞI’NA VE CUMHURİYET’E KATKILARI
{jcomments on}
Abdulvahap KARA*
Türkistan Türkleri Atatürk’ün başlattığı Kurtuluş Savaşı’na ve yeni Türk Devletinin kuruluşuna kayıtsız ve ilgisiz kalmamışlardır. 1917 yılında Çarlık Rusyasını yıkan Bolşeviklerin estirdiği hürriyet havasında kendi milli devletlerini kurma gayret ve sıkıntısı içinde olan Kazak, Kırgız, Özbek, Türkmen, Tatar ve Azeri Türkleri başlangıcından itibaren Anadolu’da yürütülen mücadeleye de olağanüstü büyük ilgi ve yakınlık göstermişlerdir. Bu yakınlığın artmasına Rusya’da 1905 ve 1917 ihtilallerinden sonra ortaya çıkan hürriyet havasında, Rusya Türkleri arasında büsbütün kuvvet bulan Türkçülük cereyanları sebep olmuştu. Bu dönemde Türkistan Türkleri arasında siyasi faaliyet ve bilhassa dergi ve gazete yayınları artmıştı[1]. Milli şuur kuvvetlenmişti.
“ХАЛЫҚ ЖАУЫНАН” ХАЛЫҚ БАТЫРЫНА АЙНАЛҒАН
{jcomments on}
Ұлт ісі дегенде қара нардай болған Алаш ұлдары мен қыздарының жанкешті еңбегін, нақтылай түссек, Алаш қозғалысының 90 жылдығы мен елорданың 10 жылдығын ұштастырып өткізген: “Әлем қазақтарының рухани сұхбаты: тіл, мәдениет және Алаш мұраты” деген халықаралық ғылыми-теориялық конференция өткен жылдың соңына қарай Астанада өткені мәлім. Бұл мәслихатқа бір замандары тарыдай шашылып, қайтсек тірі қаламыз деп төрткүл дүниенің 40-тан аса мемлекетіне бас сауғалап кеткен қандастарымыздың бір тобы ат арылтып келіп, алқалы жиында сөз сөйлеп, ой-пікірлерін ортаға салған еді. Солардың қатарында Түркияның Ыстамбұл қаласында тұратын белгілі тарихшы, тарих ғылымдарының докторы, Мимар Синан университетінің профессоры Абдуақап ҚАРА да бар еді. Біз қандасымызды бір орайы келгенде сұхбатқа тартқан едік.
Dört Bin Yıllık Türk Zeka ve Strateji Oyunu: Dokuz Kumalak (Dokuz Taş)
{jcomments on}
Doç. Dr. Abdulvahap Kara
Türk milletinin dünyanın en eski ve önemli kültürlerinden birinin sahibi olduğu bilinen bir gerçektir. Bunu dil ve kültürel varlıklarımız ile tarihimizin derinliği açıkça ortaya koymaktadır. Yeni araştırmalar, Türklerin strateji ve zeka oyunlarında da söz sahibi olduğunu gün ışığına çıkarmaktadır. Bunun en somut örneği günümüzde pek az Türk ülkesinde yaşatılmakta olan “dokuz kumalak” veya “dokuz taş” oyunudur. Bu oyun milletimizin hem en eski ve hem de yüksek bir kültürün mirasçısı olduğunu açıkça göstermektedir.
Fakat, ne yazık ki, pek çok değerimiz gibi, dört bin yıllık bir geçmişe sahip ve Kazak Türkleri arasında “togız kumalak” yani dokuz kumalak adıyla yaşatılan bir zeka ve strateji oyunumuzun da varlığından pek çoğumuz habersiz bulunmaktayız.
МҰСТАФА ШОҚАЙ ЖӘНЕ ФРАНЦИЯ
{jcomments on}
Әбдіуақап Қара
Шоқайтанушы,
Ыстамбұлдағы Мимар Синан көркем өнер университетінің профессоры
Қазан айының 27-28 күндері Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Францияға сапары жоспарланып отыр. Осы сапарға байланысты және туғанына 120 жыл толуына байланысты Франция астанасы Париж қаласында Мұстафа Шоқайға арналып бір парк ашылмақ және оның ішінде оған арнап бір мүсін қойылмақ. Бұл тарихи да мәнді оқиға.
Бүгінгі таңда Мұстафа Шоқай жалпы алғанда Қазақстанның алдағы жылда 20 жыл толатын тәуелсіздік тарихын тереңдетіп мәнін арттыра түсетін ұлы тұлғалардың бірегейі. Ол кеңестік билік туған елінде өктемдік орнатқаннан кейін шетелге шығып Францияда 1921-1941 жылдары арасында туған елінің тәуелсіздігі үшін идеалық күрес жүргізген еді.
Жахия молла қазақтың өткен ғасырдағы ұлы ғұламасы
2012 жылы 17- тамыз күні Ыстамбұлда Түркия қазақтарының алдынғы қатарлы ақсақалдарынан Құрманияз Жолшы дүние салды. Жұма намазынан соң Зәйтінбұрын Әмина Инаныш мешітінде жаназасы оқылған марқұм үшін кешкісін үйінде ауызашар беріліп Құран оқытылып дұға істелді. Өткен жылдарда қазақтың белгілі ақыны және мемлекет қайраткері Мұхтар Шахановпен кездесіп сөйлескен Құрманияз ақсақал ХХ- ғасырдың алғашқы жарымында Алтай мен Баркөлде белгілі дін ғалымы болған Жахия молланың немересі. Осыған байланысты Жахия молла туралы мақаламызды ұсынбақпыз.
Шынжаңда өткен ғасырдың алғашқы жартысында өмір сүрген екі үлкен ғұламасынан бірі Ақыт қажы болса, екіншісі Жахя молла болып табылады. Қазақтың Молқы руынан шыққан Ақыт қажыны және шығармаларын бүгін Шыңжанда білмейтін адам кемде кем. Бірақ, қалайша екен Жахя молланы көп адам білме бермейді. Мұның негізгі себептерінен бірі Ақыт қажының ғұлама болумен қатар, артында көптеген жазбаша еңбектер қалтыруында жатса керек. Ақыт қажы Ислам дініне қатысты еңбектерін өлең түрінде жазып ол кездің шектеулі мүмкіншіліктеріне қарамастан көзінің тірісінде Қазанда баспадан шығарып үлгерген еді. Бірақ Жахя молла ондай жазбаша еңбек қалтырмағандықтан ол туралы көп зерттеу жүргізілмеген болса керек.
Бақытқа орай Жахя молланың ұрпақтары тірі, қазір Ыстамбұлда өмір сүріп жатыр. Олардан бірі ұлы Хамзадан болған немересі Жәлел қажы (фамилясы Инан). Біз осы мақаламызды сол кісінің берген мәліметтері негізінде дайындап отырмыз.