Türk Devletleri Siyasi Birliği İçin Geniş Ufuklu Bakış Açısı Geliştirilmeli

Kazak Siyaset Bilimci Erlan Karin ile Söyleşi

– Erlan Bey, son beş yılda Türk dünyasında yakınlaşma, birleşme eğilimleri görülüyor. Kardeş ülkelerin liderleri sık sık bir araya geliyor, Türk İşbirliği Keneşi’ni kurdu. Sizin fikrinize göre, Türk devletleri arasında bir siyasi birliğin kurulması ne kadar mümkündür?

– Kesin olarak söyleyebiliriz ki, Türk ülkeleri birlik olmanın gerekliliğini kavamış bulunmaktadır. Yine de, bu ülkeler arasında farklı bakış açıları ve tavırlar bulunmaktadır. Her ne kadar aynı kökten geldiklerini söyleseler de, belirli bir derecede aralarında çelişkiler mevcuttur. Bunu, Türk devletleri zirve toplantılarına kimlerin katılıp, kimlerin katılmadığından anlamak mümkündür. Günümüzde Türk devletleri arasında yoğun ilişkilerin olmadığı görülmektedir. Mesela, bize uzak Türkiye’nin iç durumunu bilmeyi bir tarafa bırakalım, yakınımızda komşu kardeş ülkelerde ne olup bittiğinden habersiziz.

12 Aralık 2012 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Müdürlüğü’nün himayesinde, Mehmet Akif Ersoy Fikir ve Sanat Vakfı’nın Fatih Ali Emiri Efendi Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen “Türk Dünyasını Aydınlatanlar” konulu uluslararası sempozyuma katıldık. Bu sempozyumda aşağıdaki bildiriyi sunduk. Öncelikle bu sempozyumun organizasyonunda emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunarım.

Genel olarak baktığımızda XVII. yüzyıldan itibaren Türk dünyasında siyasi ve kültürel anlamda bir gerileme olduğu görülür. Batıda Türk dünyasının güçlü devleti Osmanlılar 1699 Karlofça Anlaşması ile gerileme dönemine girerken, Çarlık Rusya 1552’de Kazan’ı zaptıyla başlattığı Doğu Türk illerine doğru yayılmacılığını XVIII. Yüzyılın ilk yarısında Kazak topraklarında da ulaştırmıştı. Bu dönemde 1456 yılında kurulmuş olan Kazak Hanlığı iç çekişmeler ve özellikle Congar saldırıları sebebiyle zayıflamış ve kendi içinde Küçük Cüz, Orta Cüz ve Büyük Cüz hanlıkları olarak üç parçaya bölünmüş bulunuyordu.  Bunların içinde Rusya ile sınırdaş olan ve Congar saldırılarından büyük zararlar gören Küçük Cüz 1731’de Rusya’nın himayesini istemişti. Bu durum Çarlık Rusya’nın hakimiyet alanını Kazak Hanlığı topraklarında genişletmesine imkan verdi. 1822 Sibirya Yönetmeliği ve 1824 Orenburg Yönetmeliği ile Kazak Hanlığı’nı lağvetti.