ABAY’IN KARA SÖZLERİNDEKİ “ER TOKIM” ERİN TOHUMU MU, YOKSA EYER Mİ?
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in dün yayınlanan “Ulı Dalanıñ Jeti Qırı” makalesinin başlığı “Büyük Bozkırın Yedi Kenarı” diye çevrilmiş. Güler misin, ağlar mısın? İşte bu durum bize özellikle Türk dillerinden çevirinin kolay bir şey olmadığını gösteriyor.
Ama aslında çevirin yanlış olduğu anlamsal açıdan da görüyor. İnsan biraz düşünürse böyle bir başlık olamayacağını anlaması lazım. Hemen sözlüğe bakıp “qır” kelimesinin başka anlamları ne olduğunu da görmeliydi.
Bir keresinde Abay’ın Kara Sözlerinin yer aldığı bir makalede “ahmak adam atla giderken eyerini düşürür” sözlerinin “dölünü düşür” olarak çevrildiğini görerek çok gülmüştüm. Tabii aslında ünlü Bozkır bilgesi Abay’ın sözlerini böyle bir duruma düşürdüğü için ağlamam lazımdı. Eğer sözlüğe bakmış olsaydı, orada geçen Kazakça “er toqım” kelimesinin “erin tohumu” veya onun deyimiyle “döl” anlamına gelmediğini görecekti
O yüzden arkadaşlar çeviri yaparken biraz daha dikkatli olamazlar mı? Sözlüğe üşenmeden daha sık bakamazlar mı?
Şahsen ben çevirilerimde çok titizimdir. En ufak tereddütte en iyi bildiğim kelimeye bile üşenmeden sözlüğe bakarım, emin olmak için. Bazen de Kazakçada var olan bir kelimeyi sakın Türkçe düşünüyor olmayayım, teyit edeyim diye o kelimenin Kazakçada var olup olmadığını kontrol ederim. Veya Kazakçadan çevirirken Türkçede bu kelime var mıydı diye Türkçe sözlüklerden kontrol ederim. Bazen de Kazakça bir kelimeyi Türkçe yerine veya Türkçe kelimeyi Kazakça yerine kullandığım da oluyor. İşte bunlar akraba diller arasında çeviri yapmanın zorluklarıdır. Bazen bu çevirilerin İngilizce, Almanca ve Fransızca gibi dillerden daha zor olduğunu da düşünürüm.
Onun için yukarıda örneklediğim yanlışlıkları yapan arkadaşlara kızmıyorum. Anlayışla karşılıyorum. Zaten ve maalesef Türkiye’de lehçeler arasındaki tercümelere değer verilmiyor. “Hepsi Türk dilleri ne var canım, onlar da dil mi?” denilerek küçümseniyor. Oysa yukarıda belirttiğim gibi bu çeviriler yerine göre evet kolay, ama bazen de çok zordur.